नाशिक जलसंवर्धनासाठी नवा टप्पा: जलस्रोतांचे संरक्षण, पाणी गुणवत्ता राखणे आणि जलजन्य रोगांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी नाशिक जिल्ह्यात जलजीवन मिशन अंतर्गत महत्त्वाकांक्षी पाऊल उचलण्यात आले आहे. जिल्ह्यातील 1910 महसूल गावांना फिल्ड टेस्ट किट्स (FTK) वाटप करण्यात आले असून, या माध्यमातून गावोगावी थेट पाणी गुणवत्ता तपासणी मोहीम हाती घेण्यात आली आहे.
पाणी गुणवत्तेची तपासणी महिलांच्या हस्ते
- प्रत्येक महसूल गावातून ५ महिलांची निवड करून त्यांना FTK वापराचे प्रशिक्षण दिले गेले आहे.
- या महिलांकडून गावातील सार्वजनिक पिण्याच्या पाण्याच्या स्त्रोतांची जैविक व रासायनिक तपासणी केली जात आहे.
- तपासणीसाठी वापरले जातात दोन प्रकारचे FTK –
- जैविक FTK (बॅक्टेरियासाठी)
- रासायनिक FTK (क्लोराईड, कठीणपणा, लोह, नायट्रेट, फ्लोराईड, पीएच इ.)
FTK तपासणीची सोपी पद्धत (जलसंवर्धनासाठी नवा टप्पा)
- बाटलीत खुणेपर्यंत पाणी भरले जाते व २४ तास तापमानावर ठेवले जाते.
- जर पाण्याचा रंग काळसर बदलला, तर ते पिण्यास अयोग्य समजले जाते.
- अशा वेळी टीसीएल पावडरच्या साहाय्याने शुद्धीकरण केले जाते.
उद्दिष्ट : कॉलरा व जलजन्य रोगांवर नियंत्रण
या उपक्रमामुळे गावपातळीवरच पाण्याची गुणवत्ता सुनिश्चित होत आहे. जलजन्य आजारांपासून नागरिकांचे संरक्षण आणि शुद्ध पाणी पुरवठा हा यामागचा शासनाचा हेतू आहे.
महत्त्वाचे घटक – रासायनिक FTK मध्ये
- तपासणी घटक:
- क्लोराईड
- एकूण कठीणपणा
- अल्कलीनीटी
- लोह
- नायट्रेट
- फ्लोराईड
- अवशेष क्लोरीन
- पीएच
- गढूळपणा
- उपकरणे:
- अभिक्रियाकारक
- पीएच पट्ट्या
- रंगतक्ता
- परीक्षानळी
- हातमोजे
- मार्गदर्शक पुस्तिका
जनजागृती हाच मुख्य उद्देश
ग्रामीण भागात महिलांच्या सहभागातून पाणी स्वच्छतेबाबत जागरूकता वाढवणे, जलजन्य रोगांपासून बचाव करणे व स्थानिक प्रशासनाला सक्षम बनवणे हे या मोहिमेचे प्रमुख उद्दिष्ट आहे.
निष्कर्ष:
“पाणी हे जीवन आहे” हे लक्षात घेत नाशिक जिल्ह्यात गावपातळीवर सुरू झालेल्या या पाणी गुणवत्ता तपासणी मोहिमेमुळे आरोग्यदायी आणि सुरक्षित पिण्याच्या पाण्यासाठी एक मोठे पाऊल उचलण्यात आले आहे.
