औद्योगिक प्रशिक्षण संस्था (IIT) हे विद्यार्थ्यांसाठी एक महत्त्वाचे व्यावसायिक शिक्षणाचे केंद्र बनले आहे. विशेषतः अभियांत्रिकी (Engineering) क्षेत्रात प्रवेश घेण्यास इच्छुक असलेल्या उमेदवारांसाठी आयटीआय हा सर्वोत्तम पर्याय ठरत असल्याचे सिद्ध होत आहे. येथे दिले जाणारे प्रशिक्षण एक किंवा दोन वर्ष कालावधीचे असते. यात अनेक तांत्रिक व उद्योग क्षेत्राशी संबंधित कौशल्यांचे प्रशिक्षण दिले जाते.
दररोज महत्वाच्या घडामोडी आणि MBC Marathi च्या संपर्कात राहण्यासाठी आमचा सोशल मीडिया फॉलो करा.
आयटीआयचे अभियांत्रिकी ट्रेड्स हे विशेषतः हाताने काम करणाऱ्या, यंत्रावर काम करणाऱ्या, विद्युत व यांत्रिक उपकरणांवर काम करणाऱ्या उमेदवारांसाठी अतिशय योग्य आहे. फिटर, टर्नर, मशीनिस्ट, वेल्डर, इलेक्ट्रिशियन, मोटार मेकॅनिक, डिझेल मेकॅनिक, इलेक्ट्रॉनिक मेकॅनिक, वायरमन, ड्राफ्ट्समन आणि प्लंबर यांसारख्या अनेक ट्रेड्समध्ये विद्यार्थ्यांना प्रशिक्षित केले जाते. हे कोर्सेस प्रात्यक्षिकावर आधारित असल्यामुळे विद्यार्थ्यांमध्ये प्रत्यक्ष उद्योगातील कामासाठी आवश्यक असलेली कौशल्ये विकसित होतात.
आयटीआयचे दोन वर्षांचे प्रशिक्षण पूर्ण केलेल्या विद्यार्थ्यांना अभियांत्रिकी डिप्लोमा कोर्समध्ये थेट दुसऱ्या वर्षी प्रवेश मिळतो. उदा. इलेक्ट्रिशियन किंवा वायरमन कोर्स पूर्ण केलेल्या विद्यार्थ्यांना इलेक्ट्रिकल इंजिनियरिंग डिप्लोमामध्ये दुसऱ्या वर्षी थेट प्रवेश मिळू शकतो. अशाच प्रकारे फिटर, टर्नर, मशीनिस्ट यांना मेकॅनिकल इंजिनियरिंगमध्ये, तर इलेक्ट्रॉनिक मेकॅनिकसाठी इलेक्ट्रॉनिक्स डिप्लोमा शाखा उपलब्ध होते.
आयटीआय मधील ट्रेड पूर्ण केल्यानंतर उमेदवार अनेक मार्गांनी आपले करिअर घडवू शकतात. कोणी डिप्लोमा करून पुढे इंजिनियरिंगची पदवी (BE/B.Tech) करू शकतो, तर काहीजण नोकरीकडे वळतात. खाजगी क्षेत्रात टेक्निशियन, मशीन ऑपरेटर, लाइनमन, किंवा सर्विस इंजिनिअर अशा विविध पदांवर नोकरीच्या संधी उपलब्ध होतात. शिवाय रेल्वे, महावितरण, एमएसईबी, सार्वजनिक बांधकाम विभाग आणि अन्य सरकारी क्षेत्रातही मोठ्या प्रमाणावर भरती केली जाते. यासाठी संबंधित भरती परीक्षा आणि शिकाऊ उमेदवारी (अप्रेंटिसशिप) उपलब्ध असतात.
आयटीआयचे ट्रेड ग्रामीण आणि शहरी भागातील, तसेच आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकातील विद्यार्थ्यांसाठी खूप फायदेशीर ठरतात. कमी खर्चात तांत्रिक शिक्षण घेऊन स्वतःचा व्यवसाय सुरू करता येतो. वेल्डर, इलेक्ट्रिशियन, प्लंबर यांसारख्या व्यवसायांमध्ये स्वावलंबी होण्याच्या मोठ्या संधी आहेत. काही विद्यार्थी स्वतःची वर्कशॉप, सर्विस सेंटर किंवा बांधकाम संबंधित कामे सुरू करतात.
‘स्किल ट्रेनिंग सेक्टरमधील हे तांत्रिक शिक्षण हे केवळ कौशल्य विकसित करणारे नसून, स्वावलंबनाकडे नेणारे प्रभावी माध्यम आहे. त्यामुळे तरुणांनी आयटीआयचा पर्याय केवळ ‘शेवटचा पर्याय’ म्हणून न पाहता, एक सक्षम आणि व्यावसायिक वाटचाल म्हणून पाहण्याची गरज आहे. महाराष्ट्रातील अनेक यशस्वी व्यावसायिकांची सुरुवात आयटीआयमधूनच झालेली आहे आणि विशेषतः त्यांनी अभियांत्रिकी ट्रेड निवडल्याचे दिसून येते, ही बाब लक्षात घेण्यासारखी आहे.
~ साहेबराव धनवटे
